Aínda perviven nalgunhas parroquias ourensás -coma esta de Santiago de Corneda desde a que escribo- as chamadas a concello ou xunta dos veciños para tomaren acordos. É dicir, reunións democráticas para o bo goberno da comunidade. Desde a reparación de camiños, mantemento de fornos, eiras e fontes en comón (así, con o), repartición e roza de lexítimas no monte, auxilio aos afectados por desgrazas (un ao que lle ardeu a casa, outro ao que un lóstrego lle fulminou unha vaca ou unha besta, un carro que deu a volta…), falta de auga nos lugares e, así, ata dar sepultura a transeúntes falecidos no territorio parroquial sen que ninguén os reclame. Todos asuntos cívicos, nada tocante a relixión nin a política.
O encargado de avisar a cada un dos cabeza de familia -mulleres e homes que para a consideración de veciñanza teñen obriga de faceren lume, habitar as vivendas, non só ostentar a propiedade- é o último mozo casado. Eiquí onda nós andaba polo macaco, nalgures dicíanlle o vigairo. Non é prato de gusto, non, andar polas portas chamando a xunta. Supoño que de aí lle viría o de macaco. Nomeado no adro da igrexa (para nós, eirexe) o día de Reis, desempeñaba a súa función ó longo dun ano enteiro, como nos aprende Vicente Risco. Agora andan escasos, os mozos casados, digo, por iso calquera que avise serve. As xuntas ségueas habendo e os acordos tómanse e vanse cumprindo, aínda que non figuren por escrito. Ou sexa, segue funcionando a memoria. Concepto que Eladio Rodríguez González, nado en Leiro, define no seu dicionario enciclopédico como «Potencia del alma que retiene y recuerda lo pasado».
Desde esoutro día, no que fun a Cotobade co meu profesor, o filósofo Carlos Baliñas, veciño de Vilarchán, Cerdedo, concello unificado de Cotobade-Cerdedo, ou viceversa, para asistirmos ao acto de entrega do premio de relatos Nélida Piñón, ando a voltas coa memoria e a literatura. Foi a propia Nélida, a quen tanto quero desde hai case 40 anos, a que falou dunha relación tan vella coma a palabra creativa. Desde Homero non paramos de faguer uso literario da memoria. Lembramos para contar, como dixo a autora d’A república dos soños. Botamos mau das nosas acordanzas e das alleas, mesmo cando fantaseamos e finximos. Somos cronistas e tamén un pouco macacos. Avisamos, soñamos, escribimos…