Dos libros

Non nacín en casa con biblioteca. Na escola, chamábanlle unitaria, masculina, había un armario pequeno, con porta cristaleira con chave —emprestábama o mestre se lle varría a aula—, con algúns exemplares, desgastados e con pregos descosidos, dos que só recordo Genoveva de Brabante e Corazón, de Edmundo de Amicis, que daquela lin mil veces. O resto, periódicos vellos, boletíns oficiais ou revistas de maxisterio, amarelados e amoreados sen orde. Os libros de texto eran El Parvulito e as tres enciclopedias Álvarez, Primer, Segundo e Tercer Grado. Este último, ao que cheguei aos 9 anos, alí representaba o máximo coñecemento. Detrás da mesa do profesor, un crucifixo, un retrato de Franco e dous mapas de España; un físico e outro político no que aparecían Castilla la Vieja, Castilla la Nueva, Guinea, Ifni e o Sáhara. Aos dez anos pasaba a maior parte do tempo auxiliando ao mestre, que aturaba a máis de cincuenta alumnos de todas as idades e a súa delicada dona, que, hipocondríaca, esixíalle atención permanente. Polas paredes, láminas en ocres con figuras masculinas describindo os músculos, os ósos ou o aparato dixestivo; cara ao Norte unha vidreira, pola que entraba un frío punxente asubiando entre a masilla cuarteada. Na casa, a meu pai déraselle por mercar uns cantos libros a un viaxante. Recordo, máis que os outros, o de tapas vermellas duras que era unha recompilación resumida das novelas de Xulio Verne. Entre tanto, unha veciña, podente, subscritora de Selecciones do Reader´s Digest, cedíame os exemplares atrasados e prestábame a súa Colección Austral. Cando se implantou o BUP enviáronme interno a Santiago. Seguín en Compostela ata rematar a Universidade e durante esa etapa fun asiduo, e comprador ata onde podía, de Abraxas, Follas Novas ou Librería González. Non sería o mesmo sen os libros; mellor ou peor, pero distinto ao que sexa. Non é que a vida non exista fóra deles, pero pode que esa idea non ande lonxe da realidade. Irene Vallejo en El infinito en un junco repasa a presenza dos libros na Historia. Ese título condensa o seu significado: elaborados en papiro conteñen a eternidade. A propia palabra libro, vén da latina liber que significa, aínda hoxe, o interior da cacha das plantas. Esa orixe, ancorada nos tempos nos que os libros eran obxectos —quizá nunca fosen obxectos por teren vida propia—, a min lévame a non ser quen de utilizar os electrónicos. Eses non se deberían chamar libros porque non implican a sensualidade de tocalos, achegalos a un, notar o recendo a papel novo; e as follas non se poden acariciar, sobar con calmo frenesí para ilas pasando. Un libro é deterse, reler, sorprenderse, turbarse, viaxar por mil mundos, parecer que ese instante de múltiples emocións é interminable. Que será eterno porque os libros volveranse pracenteiros para novos lectores, que notarán a mesma marabillosa sensación. Cada libro, non sendo algún brodio deficiente en gramática, con faltas de ortografía ou que reflicte incultura, é un produto da e para a historia. Para chegar a el fixo falta unha lingua, que non pode ser allea, por ser a que delimita a personalidade dos seus falantes, sen que sexa posible, nunca, nunca, percibir o mesmo cunha tradución. Os italianos din «traduttore, traidore», con razón; e Umberto Eco reitera que nas traducións non sempre se di o mesmo, senón case o mesmo. Tamén é preciso que nesa lingua se alcanzase un desenvolvemento de delicadeza, de riqueza, que permita crear e transmitir. Necesítase un autor que viva nela e navegue nos seus recursos —por moito que se crea o contrario, quen non domine a lingua non é digno de ser lido—. E que o que diga non estea xa dito, no fondo ou na forma, porque, entón, perderemos miserablemente o tempo, e non estamos para iso, nin para sentirmos vergoña allea. Escribir un libro é crear, axudar a entender, deixar os ollos dos demais máis abertos na emoción de descubrir, avanzar de maneira que o autor quede eclipsado pola grandeza do que conta. Por iso obsequiar un libro en papel, —en líber— é, aparte de querer, regalar un mundo.

---

---

---