Desde que hai seres humanos hai denteira, outro sinónimo de envexa
07 ene 2024 . Actualizado a las 05:00 h.Hai días unha persoa envexosa que, ademais, disfrazou a súa maldade de consellos que para si non quere, só por provocar mal, quixo facerme a súa vítima. Estou inmunizado como calquera pero, coñecendo que me botara ese mal de ollo, que é padecemento alleo, déuseme por mirar que se escribiu da envexa, consciente de que non teño nada polo que ser envexado; pero, claro, a cuestión non está na realidade que cadaquén sabe de si, senón en como te ve o celoso desde o seu maligno desarranxo mental. A primeira lectura foi en Alguien habló de nosotros, (Ed. Contraseña, reimp. de 2021) de Irene Vallejo, onde recompilou as súas columnas semanais en El Heraldo de Aragón. Ler esta autora é unha delicia polo seu dominio da lingua. Neste libro dedícalle un breve capítulo á envexa co título «A cega envexa». Este tipo de animosidade non se diferenza do mal de ollo; incluso etimoloxicamente deriva do latino invidere, que significa mirar con malos ollos. Penso que os celos, son máis ou menos o mesmo. O certo é que desde que hai seres humanos hai denteira, outro sinónimo de envexa. No Antigo Testamento figura que a diferenza entre vivos e mortos está en que estes non senten nin amor, nin odio, nin envexa e por máis describe como Caín matou a Abel por causa deste sentimento segredo, que ningún envexoso recoñecerá xamais porque, como dixo Plutarco, século I, é a única desorde inconfesable. Aristóteles, século IV a. C., definiuna como pena polo ben alleo. Frei Luís de León, século XVI, fuxía dela e desexou non ser envexado, nin envexoso; Quevedo, século XVI, escribiu que a envexa atormenta ao que a ten. Kant, século XVIII, sentou que este sentimento é «a inclinación a contemplar con dor o ben alleo a pesar de que non prexudica ao ben propio». Napoleón afirmou que a envexa é unha declaración de inferioridade. Stuart Mill, século XIX, centrouna nos españois e dixo que «a envexa convértese nunha nota do carácter nacional e os españois perseguen con envexa a todos os seus grandes homes, amárganlle a existencia e, xeralmente, logran deter pronto os seus trunfos». Unamuno, século. XX, confirmou a Stuart Mill no ensaio La envidia hispánica (1909) e na novela Abel Sánchez (1917) e cualifícaa como «morbo psíquico», «terrible praga» ou «funesto cáncer» da alma española, chámalle a «lepra nacional española», aínda que rectifica un algo e di que «en España envéxase ao sabio con dobre animosidade que en calquera outro país». Vicente Risco, século XX, incluso describiu o mal de ollo disfrazado de eloxio —gústame esta complexidade— e relatou o costume labrego de cuspir no gabado despois de que alguén lle dixese que ten bo gando ou unha magnífica colleita por se tal eloxio tivese o poder de botar mal de ollo. Moi achegados á envexa andan o meigallo e os feitizos e fronte a todos eles hai amuletos como castañas bravas, dentes de allo, cornos, auga bendita, unha cruz, un escapulario ou unha ferradura. Fernández de la Mora, século XX, reflexionou sobre esta paixón retorta e dixo que é unha emoción case inherente á condición humana describíndoa como o «desexo do que ten o outro, en termos afectivos, económicos, materiais ou psicolóxicos». Savater considera, un algo revirado, que se trata da virtude democrática por excelencia porque actúa como un dispositivo de control que evita que os outros teñan máis dereitos que un mesmo, para acadar igualdade social. Diversos autores tentan diferenciala de emulación ou competencia indicando que a envexa busca o desprestixio e o derrocamento. Pero volvamos á xenialidade de Irene Vallejo que remata a súa columna relatando unha anécdota, que non recordo onde eu a lera antes. Conta: un rei nomeou dous ministros de igual rango. Un envexaba ao outro. O monarca deuse conta e quixo darlle unha lección ao celoso por demostrarlle que non hai prexuízo para un mesmo na fortuna allea, e díxolle: ?Meu fiel ministro, voute recompensar: pide o que desexes, pero debes saber que lle darei o dobre ao outro ministro. O envexoso, amargado por imaxinar ao outro máis feliz, preferiu ocasionarlle unha desgraza duplicada e pediu: -Señor, quero que me deixe chosco. Por certo, polo si ou polo non, fareime cunha castaña brava.